” قند خونم رفته بالا… ” ، “داروی قند میخورم” یا “دیابت دارم” . این ها جملاتی است که بارها شنیده اید یا خودتان از آن استفاده میکنید. در این مقاله سعی داریم درباره علائم، نحوه پیشگیری و روش‌های کنترل بیماری خطرناک دیابت که قابل کنترل است ، توضیحاتی ارائه دهیم.
قند خون چیست؟
قند خون یا گلوکز یکی از اصلی ترین قند های موجود در خون میباشد که از طریق مواد غذایی دریافتی به بدن می‌رسد. بدن پس از هضم کربوهیدرات‌ها آن‌ها را به قندی تبدیل میکند که در خون گردش میکند. قند خون مهم ترین و اصلی ترین منبع انرژی بدن است. درصورتی که سطح قند خون از مقدار مورد نیاز بدن بالاتر باشد، بدن آن را ذخیره میکند تا بعدا از آن استفاده کند.
مقدار قندخون در طول روز متغیر می باشد و بلافاصله پس از غذا بالا رفته و پس از یک ساعت شروع به کم شدن می کند. ضروریست تا قند خون را در محدوده نرمال نگه دارید زیرا قندخون ، سبب بیماری هایی چون دیابت ، مشکلات قلبی عروقی می شود.
قند خون طبیعی چقدر است؟
اگر میزان قند خون کمتر از 100 باشد ، فرد مبتلا به دیابت نیست و میزان قند خون طبیعی می باشد. بین 100 الی 126 ، پیش دیابت است و فرد مستعد ابتلا به دیابت می باشد. وافراد دارای قندخون بالای 130 مبتلا به دیابت یک می باشند و باید تحت نظر پزشک قرار بگیرند.
در صورتیکه قند خون غرد برای زمان زیادی بیش تر از حد نرمال باشد ، مبتلا به دیابت می باشد . دیابت یکی از بیماری های شایع در جهان می باشد و شمار افراد مبتلا به آن سالانه بیشتر می شود.
افرادیکه علائم و نشانه های دیابت را دارند ، باید به طور مرتب ، میزان قند خون آن ها کننترل شود ؛ برای اینکار می توانند با تهیه دستگاه قند خون در منزل ، میزان قند خون خود را دائما چک کنند.
قند خون نرمال در حالت ناشتا :
برای افراد مبتلا به دیابت : ۱۳۰-۸۰ میلیگرم بر دسی لیتر
برای افراد بدون دیابت : ۹۹-۷۰ میلیگرم بر دسی لیتر
قند خون نرمال دو ساعت بعد از غذا :
برای افراد مبتلا به دیابت : کمتر از ۱۸۰ میلیگرم بر دسی لیتر
برای افراد بدون دیابت : کمتر از ۱۴۰ میلیگرم بر دسی لیتر
HbA1c:
آزمایش طولانی مدت گلوکوز وجود دارد که به هموگلوبین HbA1c, A1C و A1c معروف است.
این آزمایش مقدار متوسط دو سه ماه اخیر را تعیین می کند.
HbA1c به صورت درصد بیان می شود .
برای افراد مبتلا به دیابت : ۷% یا کمتر
برای افراد بدون دیابت : کمتر از ۷/۵ %
قند خون نرمال در دیابت بارداری
قند ناشتا و قبل از غذا : ۹۲ میلیگرم بر دسی لیتر
بعد از غذا:۱۲۰ میلیگرم بر دسی لیتر
قند نرمال در مادر باردار با دیابت قبلی
قند ناشتا و قبل از غذا : ۹۹ -۶۰ میلیگرم بر دسی لیتر
بعد از غذا: ۱۲۹-۱۰۰ میلیگرم بر دسی لیتر
HA1c: کمتر از ۶ درصد
| زمان بررسی | محدوده هدف برای افراد سالم | محدوده هدف برای افراد مبتلا به دیابت |
| قبل از صبحانه (ناشتا) | ۱۰۰> | ۱۳۰-۷۰ |
| قبل از ناهار، میان وعده و شام | ۱۱۰> | ۱۳۰-۷۰ |
| دو ساعت بعد از غذا | ۱۴۰> | ۱۸۰> |
| زمان خواب | ۱۲۰> | ۱۵۰-۹۰ |
| A1C | ۶%> | ۷%> |
علائم دیابت
در مراحل اولیه ابتلا به دیابت ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید ، و تنها با انجام آزمایش خون ، متوجه آن شده باشید. به طور کلی از علائم اصلی دیابت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشنگی بیش از حد
- گرسنگی بیش از حد
- کاهش وزن ناخواسته
- تاری دید
- خستگی بیش از حد
- بهبود آهسته زخم‌ها
- تکرر ادرار
- عدم تمرکز
- خشکی لب
- لاغری
- عفونت‌های برگشت پذیر
- مشکلات شکمی
- پوست خشک همراه با خارش
- افزایش وزن
- مشکلات عصبی
انواع دیابت
بیماری دیابت انواع مختلفی دارد؛ از جمله:
دیابت نوع 1
بیماری دیابت نوع 1 ، در واقع نوعی بیماری خود ایمنی میباشد که بدن به اشتباه ، علیه سلول های خودی آنتی بادی تولید می کند. لذا سیستم ایمنی بدن علیه سلول های مربوط به تولید انسولین فعال می شود و در نهایت میزان انسولین بدن افت پیدا میکند یا اینکه اصلا تولید نمی شود. این نوع بیماری در هر سنی رخ می دهد ولی بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی ایجاد شده و افراد برای درمان آن نیاز به تزریق روزانه انسولین دارند. دیابت نوع ۱ را دیابت وابسته به انسولین نیز می‌گویند به این معنی که فرد باید روزانه انسولین مصنوعی را دریافت کند. عواملی که سبب بروز این بیماری می شود عبارتند از :
- سابقه خانوادگی
- فاکتورهای محیطی
- بیماری‌های پانکراس و غدد داخلی بدن
- حضور پروتئین‌های سیستم ایمنی بدن (آنتی‌بادی‌ها)
- جغرافیا و محل زندگی
دیابت نوع 2
در این بیماری که بیشتر در بزرگسالان شایع است، بدن بیمار انسولین را به میزان کافی ترشح می کند اما سلول ها نسبت به آن مقاوم شدند و نمی توانند از آن به خوبی استفاده کنند.حدودا 90درصد موارد دیابت، مربوط به دیابت نوع دو می باشد و این بیماری رابطه نزدیکی با اضافه وزن، بی تحرکی و همچنین عوامل ژنتیکی دارد. اولین روش درمان آن ، تغییر سبک زندگی با انجام فعالیت های بدنی و استفاده از رژیم غذایی سالم می باشد و در کنار آن استفاده از داروی خوراکی نیز می باشد . در صورت عدم بهبود و پیشرفت بیماری ، ممکن است نیاز به استفاده از انسولین داشته باشد.
از جمله عواملی که سبب بروز دیابت نوع 2 می شود میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- چاقی یا اضافه وزن
- افزایش سن
- عدم فعالیت و کم‌تحرکی
- سابقه خانوادگی
- نژاد
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO)
- فشار خون بالا
- سطح غیرطبیعی کلسترول و تری‌گلیسرید
دیابت بارداری
دیابت بارداری یا GDM ، به دلیل افزایش قند خون در دوران بارداری ایجاد می شود و پس از زایمان قند خون مادر به محدوده طبیعی بر میگردد. اما این بیماری ، برای مادر و جنین عوارضی به همراه دارد و در صورت عدم درمان به موقع ممکن است مادر یا کودک به دیابت نوع 2 مبتلا شوند. برای درمان این نوع دیابت ، رژیم غذایی مناسب و ورزش توصیه می شود و در صورت عدم بهبود ، مجبور به تزریق انسولین برای مادر میشویم.
افراد زیر بیشتر در زمینه ابتلا به بیماری دیابت بارداری می باشند:
- زنان بالای ۲۵ سال
- سابقه خانوادگی یا شخصی
- داشتن اضافه وزن قبل از بارداری
- زنان سیاه، اسپانیایی، آمریکایی هندی یا آسیایی
پره دیابت یا پیش دیابت
در این حالت فرد مستعد ابتلا به دیابت است. در این حالت ، قندخون فرد بالا می باشد ، اما هنوز به مرحله ای نرسیده که بتوان گفت فرد مبتلا به دیابت است. معمولا افرادیکه پدر یا مادرشان دیابت دارند یا از رژیم غذایی نامناسبی استفاده میکنند ، در حالت پیش دیابت قرار دارند. افراد مبتلا به پیش دیابت بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به دیابت می باشند. در نتیجه پیش دیابت نیازمند مراقبت است تا به دیابت تبدیل نشود.
عوارض دیابت
دیابت درصورتی که درمان نشده و تحت کنترل نباشد، می‌تواند در درازمدت عوارض مختلفی برای بدن ایجاد کند؛ از جمله:
- قلبی و عروقی از قبیل فشار خون بالا، سکته‌های قلبی و مغزی
- عصبی از قبیل گزگز، دردو بی‌حسی اندام‌ها
- چشمی از قبیل تاری دید و نابینایی
- کلیوی از قبیل نفروپاتی و نارسایی کلیوی
علاوه بر این دیابت می‌تواند برای سیستم گوارشی، دهان و دندان، پوست و سیستم ایمنی هم ایجاد عارضه کند. اما خبر خوب این است که کنترل صحیح قند خون در بیماری دیابت از وقوع بسیاری از این عوارض پیشگیری کرده و یا آن‌ها را به تاخیر می‌اندازد.
تشخیص بیماری دیابت
تشخیص بیماری دیابت وابسته به آزمایش خون است. موارد زیر در آزمایش خون بررسی میشوند:
- FBS یا قند خون ناشتا: در بیماران دیابتی این عدد 126mg/dl یا بالاتر است.
- هموگلبین A1C: در بیماران دیابتی این عدد 6.5 درصد یا بالاتر است.
- قند خون تصادفی: در بیماران دیابتی این عدد 200 mg/dl یا بالاتر است.
درمان بیماری دیابت
با توجه به نوع دیابت، انسولین و داروهای خوراکی برای درمان استفاده میشوند. رژیم غذایی سالم، وزن مناسب ، فعالیت های منظم از جمله عوامل مهم در کنترل قندخون است. به طور کلی درمان های زیر برای کنترل دیابت در نظر گرفته می شود:
- تغذیه سالم
- فعالیت بدنی
- چک کردن قند خون
- انسولین
- داروهای خوراکی
- قرص گلیمپرای
- قرص گلوکوفاژ
- قرص گلی کلازید
- پیوند پانکراس
- جراحی باریاتریک
همچنین روش‌های درمان خانگی یکی از مهم‌ترین موارد در کنترل علائم و بدتر شدن دیابت است.
اصلاح سبک زندگی
رعایت موارد زیر تا حد زیادی می‌تواند مانع از پیشرفت بیماری شود. اصلاح سبک زندگی یک اصل اساسی در درمان دیابت به ویژه دیابت نوع 2 است. بدون رعایت این نکات شیوه‌های درمانی دیگر هم ممکن است شکست بخورند:
- درصورتی که مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستید، لازم است وزنتان را کم کنید. می‌توانید در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
- درصورت مصرف سیگار یا الکل لازم است آن را ترک کنید.
- سعی کنید رژیم غذایی انتخابی‌تان سرشار از میوه‌ها و سبزیجات تازه باشد. مصرف قند و چربی و کربوهیدرات را محدود کنید.
- انجام ورزش را به بخشی از برنامه روتین روزانه‌تان تبدیل کنید. ورزش‌هایی از قبیل پیاده‌روی، دویدن و شنا کردن می‌توانند انتخاب‌های مناسبی برای شما باشند.
- آب بنوشید. سعی کنید آب را جایگزین نوشیدنی‌های گازدار و شیرین کنید.